Güney Kıbrıs'ta ilk etapta Girit-Güney Kıbrıs, ikinci etapta da Güney Kıbrıs- İsrail arasına döşenecek elektrik kablosu projesinin (Great Sea Interconnector/GSI) “artık AB’nin önceliği olup olmadığı” ve Yunan basınında yer alan Türkiye’nin güçlü tepkisiyle projenin devam etmeyeceği haberlerinin doğruluğu tartışılıyor.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in Londra’da “enerji güvenliğinin geleceğiyle ilgili toplantıda yaptığı konuşmadan" kaynaklandığı belirtilen tartışma ve haberler arasında projenin “çıkmaz ayın son çarşambasına kaldığı” yönünde olanlar da var.
Alithia “Yunanistan-Mısır Kablosuna Dönüş… Ursula von der Leyen Girit-Kıbrıs Kablosuyla ilgili Tek Kelime Etmedi” başlığıyla manşete çektiği haberinde, Leyen’in geçen perşembe günü Londra’da “enerji güvenliğinin geleceğiyle ilgili toplantıda yaptığı konuşmadan sonra uzman olan-olmayan herkesin kaygılarının daha da arttığına dikkat çekti.
Gazete Londra kaynaklı haberlere dayanılarak Leyen’in, Güney Kıbrıs’ın elektrik izolasyonunun kaldırılması ve Avrupa ve İsrail için enerji kavşağı haline getirilmesi için planlanan projeyle ilgili GSI) “tek kelime etmediğini” yazdı.
Gazete Leyen’in Güney Kıbrıs’tan söz etmemesinin nedeninin Doğu Akdeniz’le ilgili enerji projesinin iptal edilmesi ve önceliklerinin değişmesi mi, yoksa net mesajını vermek mi olduğunu da sorguladı. Haberde değişen önceliğin Yunanistan ile Mısır’ı deniz dibine döşenecek 950 metrelik kablo ağı ile birleştirecek “Greece Egypt Interconncector/GREGY) projesi olduğuna da işaret edildi.
Habere göre Ursula von der Leyen geçen perşembe günü Londra’da düzenlenen toplantıda, Avrupa’nın devletler arası projeler ile enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi için altyapılar geliştirme programı dahilindeki Mısır-Yunanistan elektrik bağlantısına özel bir atıf yaparak bu bağlantının Avrupa ve Afrika’nın enerji güvenliğiyle ilgili önemini vurguladı. Leyen “Yunanistan ve Mısır arasındaki bağlantı gibi, iki kıta için enerji güvenliğini güçlendiren projeleri geliştiriyor ve destekliyoruz.” ifadesini kullandı.
Gazete Türkiye’nin GSI çalışmalarına izin vermeyeceği yolundaki ikinci ve çok daha ciddi uyarısından sonra AB’nin GSI’ye ve dolayısıyla Güney Kıbrıs’ın enerji izolasyonunun kaldırılmasına aleni bir destek vermesini beklemenin “nafile olduğunu” vurguladı. Buna ek olarak, Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Yunan dengi Yorgos Yerapetridis’in son görüşmelerinden sonra Girit-Güney Kıbrıs kablo projesine herhangi bir atıf yapılmadığını hatırlattı.
Gazete Yunan hükümetinin, GSI çerçevesinde kablo döşeme çalışmasının uygun zamanda yeniden başlayacağı ve meselenin teknik olduğu şeklindeki tutumunu devam ettirdiğini belirtti. Gazete PASOK Başkanı Nikos Andrulakis’in SKY TV yayınında söylediği “bir yandan konuyu meclise getirdiğimde bir kağıt barçası beliriyor ve bana, projenin devam ettiğini söylüyor. Öte yandan şirket temsilcilerinin, proje devam etmesin diye Türkiye’ye davet edildiğini öğreniyoruz.” sözlerinin büyük bir gürültüyle geçiştirilmesinin dikkat çekici olduğuna vurgu yaptı.
-“Papanastasiu’dan itiraf…”
Aynı gazete “Proje Konusunda Ne Olup Bittiğini Bilmiyorlar… Enerji Bakanı Yorgos Papanastasiu’dan İtiraf” başlıklı haberinde ise Hristodulidis hükümetinin GSI projesiyle ilgili olup bitenlerde haberdar olmadığını, Enerji Bakanı Yorgos Papanastasiu’nun da bilgilerinin yeterli olmadığını söyleyerek bunu itiraf ettiğini yazdı.
Habere göre Papanastasiu Alpha TV’ye yaptığı açıklamada “şimdilik kısıtlı bir bilgiye sahibiz. Ancak projeyle ilgili olup biteni bilmemiz için yeterli değil. Yunanistan’ın konuyu doğru yönettiğine ve gerektiğinde bize bilgi vereceğine inanıyorum.” dedi.
Papanastasiu projenin ertelenmesi ya da iptal edilmesi halinde, Rum Enerji Düzenleme Kurulu (RAEK) ile ADMİE arasında imzalanan masraf paylaşımı anlaşması aracılığıyla, Rum tüketicinin haklarının büyük ölçüde koruma altında olduğu görüşünü de ortaya koydu. Papanastasiu proje ilerlediğinde, Rum tüketicinin sermaye yükünün yüzde 67’sini, Yunan tüketicinin ise yüzde 33’ünü ödeyeceğini, Rum tüketicinin daha fazla sermaye yükü altına girecek olmasının, projeden daha çok fayda sağlayacağından kaynaklandığını söyledi.
Rum yönetiminin bugüne kadar projeye hiçbir ödeme yapmadığını, 2025’ten 2029’a kadar Rum vergi mükellefinin ADMİE’ye ödemesi kararlaştırılan yıllık 25 bin euroluk ilk taksitin 2026’da ödeneceğini belirten Papanastasiu bugüne kadar ADMIE’nin sadece Avrupa Komisyonu’nun sağladığı ödenekten kullandığını söyledi. Projenin yüklenicisi olan ADMIE’nin Rum Yönetiminden para talep etmeye karar vermesi halinde makul şekilde delillendirmesi gerektiğini, ödemenin ancak o zaman yapılacağını belirten Papanastasiu “proje ilerlemezse masraf 50-50 olacak.” dedi.
