Hayatımızı gelecekte daha da etkilemesi beklenen teknolojik gelişmeler, sağlık alanında da büyük hızla gelişmeye devam ediyor. Gerek genel sağlık hizmetlerindeki yenilikçi teknolojik gelişmeleri gerekse fizyoterapi mesleğine özgü gelişmeleri, ülkemizde uzun yıllardır hem klinik alanda hem de akademik alanda çalışmalar yapan Lefke Avrupa Üniversitesi Öğretim Üyesi Fizyoterapist Doç. Dr. Beliz Belgen Kaygısız ile konuştuk.
Son yıllarda sağlık teknolojilerinin gelişmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sağlık alanında meydana gelen teknolojik gelişmeler tüm sağlık hizmeti uygulamalarında birçok fırsatlar doğurdu ve yeniliklerin yapılmasını kaçınılmaz hâle getirdi. Buna paralel olarak sağlık hizmetlerinden yararlanan kişilerin de daha bilinçli olması ve beklentilerinin artması ile birçok alanda olduğu gibi sağlık alanında da uygulamalar değişmeye başladı. Sağlık hizmetleri geleneksel yaklaşımların dışında da sunulmaya başlandı. Sunulan bu yenilikçi teknolojilerin hem sağlık çalışanları hem de hastalar tarafından da çok kolay benimsendiğini ve olumlu karşılandığını gözlemliyoruz. Tedavi edici sağlık hizmetlerinin maaliyetlerini azaltmayı da hedefleyen bu yeni yaklaşımlarla ilgili bilimsel çalışmalar da artarak devam etmektedir. Gelecekte daha da gelişeceğini düşündüğümüz bu uygulamaların hastalarımızın yaşam kalitesine olumlu etkisinin artarak devam edeceğini düşünüyorum.
Günümüzde sağlık sistemini ve tedavi sonuçlarını en çok etkilemekte olan yenilikçi teknolojilere hangi örnekleri verebilirsiniz?
Bu yenilikçi teknolojiler, hasta bakımını iyileştirmek, hastaların tanı ve tedavi süreçlerini kolaylaştırmak, sağlık hizmetlerinin maliyetini düşürmek, kısacası sağlık hizmetlerinin kalitesini ve etkinliğini artırmak gibi birçok değişik alan için kullanılmaktadır. Sağlık alanı ile ilgili çok fazla sayıda örnekler var. Günümüzde en çok kullanılan örnekler arasında;
Yapay zeka kullanımı: Teşhis koyma, tedavi planlama, hastalık tahmini ve sağlık hizmetlerinde verimliliği artırma gibi alanlarda kullanılmakta, örneğin tıbbi görüntüleme- radyoloji alanında yapay zeka çok başvurulan bir uygulama; Robotik cerrahi sistemler: Cerrahların daha hassas, daha az invazif işlemler yapmasına olanak sağlamakta; Üç boyutlu-3D Baskı: Özelleştirilmiş tıbbi cihazlar, protezler ve hatta organlar üretmek için kullanılmakta; Giyilebilir teknolojiler: Sağlık izleme ve fitness takibi için kullanılan akıllı saatler, fitness bileklikleri; Uzaktan izleme sistemleri: Kronik hastalıkları olan hastaların sağlık durumlarının uzaktan izlenmesine olanak tanımakta; Tele-sağlık: Uzaktan tıbbi danışmanlık, teşhis ve tedavi hizmetlerini sağlamakta; Mobil sağlık: Mobil cihazlar aracılığıyla sağlık hizmetleri ve bilgiler sunan uygulamalar ve araçlar; Sağlık bilgi sistemleri: Hastane ve klinik operasyonlarını yönetmek, veri toplamak ve analiz etmek için kullanılmakta; Nanoteknoloji: İlaç teslimat sistemleri, hücresel onarım ve tıbbi araştırmalarda kullanılmakta; Genetik sekanslama teknolojileri: Hastalıkların teşhisinde ve kişiye özel tıp uygulamalarında kullanılmakta; Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik: Tıp eğitimi, cerrahi simülasyon ve hasta tedavisinde kullanılmakta. Sanal gerçeklik uygulamaları fizyoterapi alanında da son yıllarda kullanımı artan teknolojik yöntemler arasındadır.
Sizin kendi çalışma alanınız olan fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında yenilikçi teknolojilerle ilgili gelişmeler neler olmuştur?
Fizyoterapi mesleği çok sayıda ve çeşitte değerlendirme ve tedavi yaklaşımlarını içeren bir disiplindir. Mesleğimiz ilk doğduğu günden itibaren güncel teknolojiyi barındıran ve teknolojiden yaralanan bir sağlık alanıdır. Dolayısıyle teknolojik gelişmelerden ciddi oranda pozitif etkilenmiştir. Biz fizyoterapistlerin yenilikçi teknolojileri kullanımı diğer sağlık alanlarında olduğu gibi fizik tedavi alanında tedavilerin etkinliğini ve hasta memnuniyetini büyük oranda artırmıştır.
Son yıllarda fizyoterapistler tarafından manuel olarak yapılan birçok uygulama rehabilitasyon teknolojilerini kullanarak yapılmaya başlandı. Hastalarımızın yaşam kalitesini ve bağımsızlığını artırmayı hedefleyen bu teknolojik araçlar yapılan birçok bilimsel çalışma ile de desteklenmektedir. Fizyoterapistlerin kullandığı çok sasyıda teknoljik araçlar mevcuttur. En sık kullandığımız örnekler arasında egzersizlerin robot desteği ile yapıldığı robotik rehabilitasyon uygulamaları, yürüme problemi olan hastalarımıza yardımcı olan robotik destek sistemlerinin kullanılması, elektrikli cihazların kullanıldığı sistemlerin robotik teknoloji kullanarak fizyoterapisten bağımsız olarak yapılabildiği robotik lazer uygulamalarını sayabiliriz. Oyun sistemlerinde yer alan yapay zeya ve sanal gerçeklik uygulamaları ile de hastalarımızın mobilite, denge ve fiziksel fonksiyonlarını destekleyici tedaviler gittikçe daha populer olmaya başladı. Ayrıca, özellikle pandemi döneminde çok yaygınlaşan ve halen çok kullanılan bir uygulama olan ‘telerehabilitasyon’ uygulaması da hastaların bulundukları fiziksel ortamı terk etmeden bilgisayar, telefon gibi bir teknolojik araç yardımı ile tedavilerini devam ettridikleri güncel bir rehabilitasyon yöntemidir.
Sağlık teknolojilerinin kullanımı ile ilgili herhangi bir risk bulunuyor mu?
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanıldığı tüm allanlarda ‘güvenlik’ önemli bir kavramdır ve risk oluşturabilmektedir. Sağlık alanındaki teknoloji kullanımında en büyük risk, hastaların teşhis ve tedavisinde kullanılan kayıtlardaki tıbbi verilerin gizliliği ve bütünlüğüne saldırıdır. Kişilerin hassas kişisel ve tıbbi bilgilerinin güvenliğinin sağlaması çok önemlidir, ve hastalar sağlık verilerinin en iyi şekilde korunması hakkına sahiptir. Bu güvenliğin sağlanmaması ve verilerin amacı dışında kullanımı hasta için büyük riskler oluşturabilir. Bu sistemlerde oluşablecek riskleri yönetmek için yasal düzenlemeler yapılması kaçınılmazdır.
Sağlıktaki teknolojik gelişmeler için gelecekte neler öngürüyorsunuz?
Sağlık sektöründe son 15-20 yıldaki hızlı dijital dönüşümün artarak devam edeceğini düşünüyorum. Yenilikçi teknolojilere yer vermek, bunların etkin bir şekilde kullanılması ile sağlık sektöründeki tüm paydaşların olumlu etkileneceğini ve toplumun sağlık statüsü dolayısıyla yaşam kalitesinin yükseltilmesinde etkin olacağını düşünüyorum. Ülkemizde de son yıllarda sağlık teknolojierine olan yatırımlar hızla artmakta ve birçok farklı sağlık alanında çok faydalı yatırımlar yapılmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi biz sağlık çalışanlarının da bu konuda güncel literature bağlı kalarak klinik çalışmalar yapmamız hastalarımızın sağlık kazanımlarını artıracaktır.
